الگوی رهاوردهای توسعۀ سرمایۀ روان‌شناختی در سازمان با رویکرد ترکیبی فراتحلیل و مدل‌سازی ساختاری- تفسیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده مدیریت، دانشگاه علوم و فنون هوایی ستاری، تهران، ایران.

2 دکترای تخصصی، دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

برخورداری از امید، خوش‌بینی، خودکارآمدی و تاب‌آوری؛ حالات روانی سازنده‌ای به‌شمار می‌روند که نتایج فردی، گروهی و سازمانی آن در پژوهش‌های فراوانی مورد مطالعه قرار گرفت است. پژوهش حاضر به مطالعۀ نظام‌مند و جامع این مطالعات و شناخت روابط علّی میان این نتایج پرداخته است. این پژوهش توصیفی، کاربردی و کمی است. ابتدا پیامدهای سرمایۀ روان‌شناختی از 40 مقاله منتشرشده در مجلات علمی- پژوهشی ایرانی در بازه زمانی سال 1390 تا پاییز سال 1398 با روش فراتحلیل شناسایی، استخراج و اولویت‌بندی شده‌اند. سپس با تکنیک مدل­سازی ساختاری تفسیری و براساس نظرات 12 نفر از مدیران و کارشناسان اداره کل تعاون و پشتیبانی وزارت آموزش‌وپرورش رتبه‌بندی و الگوی روابط میان آنها ارائه شده است. سرمایۀ روان‌شناختی بر همۀ 40 پیامد موردمطالعه از اندازۀ اثر معنی‌دار برخوردار بوده است. این پیامدها در سه طبقۀ دارای اندازۀ اثر زیاد، متوسط و کم دسته‌بندی شدند. دراین‌میان، متغیرهای دلبستگی شغلی، کاهش رفتار انحرافی، هویت سازمانی، رفتار شهروندی سازمانی، پاسخگویی سازمانی و مسئولیت­پذیری اجتماعی از بیشترین اندازۀ اثر برخوردار بودند. بررسی روابط علی میان خود این پیامدها نیز نشان داد دلبستگی شغلی و هویت سازمانی دارای بیشترین تأثیرگذاری و کاهش رفتار انحرافی و رفتار شهروندی سازمانی دارای بیشترین تأثیرپذیری بودند. بنابراین، توسعۀ سرمایۀ روان‌شناختی می‌تواند رهاوردهای احساسی، نگرشی، رفتاری و عملکردی ارزشمندی برای فرد و سازمان درپی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسماعیلی، محمود و شریعت‌نژاد، علی (1394)، بررسی رابطه رهبری تحول‌گرا با سرمایه فکری و سرمایۀ روان‌شناختی با اثر میانجی مدیریت تحول‌گرا، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، دوره بیست‌و‌سوم، شماره هفتاد و هفتم: 97-77. اکبری، مرتضی؛ پورولی، بهروز؛ دیانتی، مژگان؛ محمدی، معصومه و رضایی، نیلوفر (1395)، رهبری اصیل و سرمایۀ روان‌شناختی: تأثیر متغیر میانجی اعتماد و نقض قرارداد روان‌شناختی، مدیریت دولتی، دوره هشتم، شماره سوم: 532-511. امراللهی، ناهید؛ دانایی‌فرد، حسن؛ فانی، علی و رضائیان، علی (1393)، طراحی الگوی بهروزی سازمانی: تبیین نقش محوری سرمایه روان شناختی مثبت در سازمان های دولتی ایران، مطالعات رفتار سازمانی، دوره سوم، شماره دوم: 100-73. بهادری، جعفر؛ هاشمی، تورج و باباپور، جلیل (1391)، رابطه سرمایۀ روان‌شناختی با سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز، پژوهش و سلامت، دوره دوم، شماره اول. حسین‌پور، داود و علیزاده، حسین (1391)، تأثیر سرمایۀ روان‌شناختی بر پذیرش دورکاری، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، دوره بیست‌و‌دوم، شماره شصت‌و‌نهم: 119-95. حمیدی، مژگان (1396)، طراحی مدل ارتقای بهره‌وری کارکنان در سازمان: تبیین نقش سرمایۀ روان‌شناختی، مشاوره شغلی و سازمانی، دوره نهم، شماره سی ام: 47-29. دهقانی سلطانی، مهدی؛ مصباحی، مریم و حسینخانی، محدثه (1398)، تأثیر سرمایه روان‌شناختی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی برتعهد سازمانی عاطفی و خلاقیت کارکنان، مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، دوره یازدهم، شماره چهل‌ویکم: 128-95. سیدجوادین، رضا؛ فیاضی، مرجان؛ بلوچی، حسین و فارسی‌زاده، حسین (1393)، تأثیر سرمایۀ روان‌شناختی بر کیفیت خدمات ارائه‌شده به مشتریان توسط کارکنان باجه با میانجی‌گری رضایت شغلی (مورد مطالعه بانک انصار)، مطالعات رفتار سازمانی، دوره سوم، شماره چهارم: 114-89. طالقانی، غلامرضا؛ پورولی، بهروز؛ محمدی، معصومه و دیانتی، مژگان (1394)، تأملی بر التزام شغلی در پرتو سرمایۀ روان‌شناختی با درنظرداشتن اثر میانجی تحلیل‌رفتگی شغلی، مدیریت دولتی، دوره هفتم، شماره چهارم: 782-765. کاملی، علی‌رضا؛ یزدانی، حمیدرضا؛ نیکخواه، روح‌الله و هژبرافکن، حسن (1395)، تأثیر رهبری اصیل بر رفاه کارکنان و رفتارهای انحرافی با میانجی‌گری سرمایه روان‌شناختی، مطالعات رفتار سازمانی، دوره پنجم، شماره هجدهم: 201-177. گروسیان، وحید؛ میرابی، وحید؛ کردلویی، حمید و حسن‌پور، اسماعیل (1399)، ارائه مدل گردشگری سلامت با استفاده از مدل‌سازی ساختاری تفسیری (موردمطالعه شهر مشهد)، پژوهشنامه بازرگانی، شماره نود و هفتم: 49-23. ملک‌زاده، علامرضا؛ اکرامی‌فرد، آلا و ملک‌زاده، محمد (1396)، شناسایی و رتبه‌بندی عوامل کلیدی تجربه معنی‌داری کار با رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری، مطالعات رفتار سازمانی، دوره ششم، شماره سوم: 168-133. یزدانی، نرجس؛ خوراکیان، علی‌رضا و رحیم‌نیا، فریبرز (1396)، تأثیر پایبندی سازمانی بر رفتارهای انحرافی در محیط کار در پرتو تعلق خاطر کاری و سرمایه‌های روان‌شناختی، چشم‌انداز مدیریت دولتی، شماره سی‌ویکم: 41-15. Agarwal, P., & Farndale, E. (2017). High‐performance work systems and creativity implementation: the role of psychological capital and psychological safety. Human Resource Management Journal, 27 (3), 440-458. Alessandri, G., Consiglio, C., Luthans, F., & Borgogni, L. (2018). Testing a dynamic model of the impact of psychological capital on work engagement and job performance. Career Development International, 23(1), 33-47. Auger, P., & Woodman, R. (2016). Creativity and Intrinsic Motivation: Exploring a Complex Relationship. The Journal of Applied Behavioral Science, 52(3), 342-366. Avey, B. (2006). The implications of positive psychological capital on employee absenteeism, Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(2), 231-248. Avey, J.B., Reichard, R.J., Luthans, F., & Mhatre, K.H. (2011). Meta-analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors, and performance. Human Resource Development Quarterly, 22(2), 127-152. Avey, J. B., Wernising, T. S., & Luthans, F. (2009). Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital and emotions on relevant attitudes and behaviors. Journal of Applied Behavioral Science, 44 (1), 48-70. Bakker, A., Schaufeli, W. (2008). Positive organizational behavior: Engaged employee in flourishing organizations. Journal of Organizational Behavior, 29(4), 45-60. Cenciotti, R., Alessandri, G., Borgogni, L. (2017). Psychological capital and career success over time: the mediating role of job crafting. Journal of Leadership & Organizational Studies, 24(3), 372-384. Chin, T., Rowley, C., Gordon, R., & Wang, S. (2018). Chinese strategic thinking on competitive conflict: insights from Yin-Yang harmony cognition. International Journal of Conflict Management, 29(5), 683-704. Idris, M., & Manganaro, M. (2017). Relationships between psychological capital, job satisfaction, and organizational commitment in the Saudi oil and petrochemical industries. Journal of human behavior in the social environment, 27(4). Luthans, F. (2002). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 23(6), 695-706 Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., & Peterson, S J. (2010). The development and resulting performance impact of positive psychological capital. Human Resource Development Quarterly, (21), 41-46. Luthans, F., Luthans, K.W., & Luthans, B.C. (2004). Positive psychological capital: beyond human and social capital. Business Horizons, 47(1), 45-50. Luthans, F., Yousefi, C., & Avolio, B. J. (2007). Psychological Capital: Developing the human competitive edge. Oxford University Press. Neo, R., Hollenbeck, J., Gerhart, B., & Wright, p. (2009). Fundamental of human resource Management. Third edition. McGraw-Hill. Newman, A., Nielsen, I., Smyth, R., Hirst, G., & Kennedy, S. (2018). The effects of diversity climate on the work attitudes of refugee employees: the mediating role of psychological capital and moderating role of ethnic identity. Journal of Vocational Behavior, 105, 147-158. Paek, S., Schuckert, M., Kim, T. T., & Lee, G. (2015). Why is hospitality employees’ psychological capital important? The effects of psychological capital on work engagement and employee morale. International Journal of Hospitality Management, 50, 9-26. Peng, J., Jiang, X., Zhang, J., Xiao, R., Song, Y., Feng, X., & Miao, D. (2013). The Impact of Psychological Capital on Job Burnout of Chinese Nurses: The Mediator Role of Organizational Commitment. PLoS ONE, 8(12), e84193. Pradhan, R., Jena, L., & Bhattacharya, P. (2016). Impact of psychological capital on organizational citizenship behavior: Moderating role of emotional intelligence. Journal of Cogent Business & Management, 3(1). Rego, A., Sousa, F., Marques, C., & Cunha, M. (2012). Authentic leadership promoting employees’ psychological capital and creativity. Journal of Business Research, 65(3), 429-437. Reisel, W. D., Probst, T. M., Chia, S. L., Maloles, C. M., & König, C. J. (2010). The effects of job insecurity on job satisfaction, organizational citizenship behavior, deviant behavior, and negative emotions of employees. International Studies of Management & Organization, 40(1), 74-91. Schaufeli, W., & Salanova, M. (2007). Work engagement: An emerging psychological concept and its implications for organizations. In S. W. Gilliland, D. D. Steiner, & D. P. Skarlicki (Eds.), Research in social issues in management (Volume 5): Managing social and ethical issues in organizations (pp. 135-177). Greenwich, CT: Information Age Publishers. Toor, S., & Ofori, G. (2010). Positive Psychological Capital as a Source of Sustainable Competitive Advantage for Organizations. Journal of Construction Engineering and Management, 136(3). Wang, L. (2015). The Relationship between employee psychological capital and change-supportive behavior mediating effect of cognitive of change. Open Journal of Social Sciences, 3(4), 125. Wu, W. Y. (2019). The antecedents and consequences of psychological capital: a meta-analytic approach. Leadership & Organization Development Journal. 40, 435- 456. Xanthopoulou, D., Bakker, A. B., Demerouti, E., & Schaufeli, W. B. (2009). Reciprocal relationships between job resources, personal resources, and work engagement. Journal of Vocational Behavior, 74(3), 235-244. Yildiz, H. (2019). The Interactive Effect of Positive Psychological Capital and Organizational Trust on Organizational Citizenship Behavior. SAGE Open. Youssef, C.M., & Luthans, F. (2008). Leveraging psychological capital in virtuous organizations: Why and how. In C. Manz, K. Cameron, K. Manz, & R. Marx (Eds.), The virtuous organization, (pp. 131-162). Hackensack, NJ: World Scientific Publishers.