مفهوم‌پردازی روابط قدرت در فرایند پژوهش دانشگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی توسعه آموزش عالی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران.

2 دانشیار گروه آموزش عالی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران.

3 استادیار گروه آموزش عالی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران.

4 دانشیار گروه رهبری و توسعه آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی ویژگی‌ها و مشخصات روابط قدرت در فرایند پژوهش دانشگاهی است. طرح پژوهش، کیفی و با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی موستاکاس صورت گرفته است. برای گردآوری داده‌های کیفی، مصاحبه‌های عمیق و نیمه ساختاریافته‌ای با 19 دانشجو و فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران به‌صورت هدفمند و با استفاده از راهبرد نمونه‌گیری معیار انجام‌شده است. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش تجزیه‌وتحلیل استیوک-کولایزی-کین استفاده‌شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش، تخصص، ساختار، شخصیت، فرصت، فرهنگ و منابع مالی، به‌عنوان منابع قدرت کنشگران دانشگاهی در فرایند پژوهش، اختیار، ایجاد وابستگی، فشار/اجبار، مذاکره/چانه‌زنی و نفوذ به‌عنوان راهبردهای قدرت در فرایند پژوهش، مدیریت برداشت و مشروعیت بخشی به‌عنوان مهم‌ترین تاکتیک‌های اعمال قدرت در فرایند پژوهش و انتظارات اجتماعی، پژوهش، دانشجو، رسانه، قانون، مدارج علمی بالاتر، نمره و گروه‌های آموزشی به‌عنوان ابزارهای اعمال قدرت شناسایی شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد، کنشگران در فرایند پژوهش از این ویژگی‌ها بیشتر در جهت اهداف فردی و سودجویانه بهره می‌بردند و به‌نوعی از قدرت خود سوءاستفاده می‌کردند؛ بنابراین، یافته‌های پژوهش حاضر با ترسیم وضعیت وجود روابط قدرت در فرایند پژوهش، ضمن نقد و آسیب‌شناسی فرایند حاضر، داده‌های بسیار مفیدی برای کاربست در سیاست‌گذاری پژوهشی آموزش عالی به همراه داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادیب، یوسف؛ فتحی آذر، اسکندر و مولا قلقاچی، سمیه (1394)، مطالعه تجربیات اساتید و دانشجویان دانشگاه تبریز از توجه به اخلاق پژوهش: مطالعه‌ای پدیدارشناسانه، فصلنامه راهبرد فرهنگ، دوره هشتم، شماره بیست‌ونهم: 149-178.
اصغری، فیروزه و نعمتی، محمدعلی (1395)، چالش کیفیت رساله دکتری در ایران براساس مفهوم زنجیره ارزش، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره نهم، شماره دوم: 191-159.
بازرگان، عباس (1389مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته، تهران: انتشارات دیدار، چاپ دوم.
بزرگ، حمیده و خاکباز، عظیمه‌السادات (1392)، استاد راهنمای پنهان: برنامه درسی برآمده از تعامل استاد راهنما و دانشجو در پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، دوره دهم، شماره سی‌وششم: 38-50.
بنی‌اسدی، احمد و ضرغامی، سعید (1394)، واکاوی انتقادی رابطه استاد دانشجو در فرایند پایان‎نامه‌نویسی ازمنظر دانشجو: (رشته فلسفه تعلیم‌وتربیتاندیشههای نوین تربیتی، دوره یازدهم، شماره دوم: 125-148.
بوردیو، پی‌یر (1394)، نظریه کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: انتشارات نقش نگار، چاپ ششم.
ترک‎زاده، جعفر و معینی شهرکی، هاجر (1391)، بررسی مقایسه‎ای منابع قدرت استادان از دید آنان و دانشجویان (مورد: دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شیراز). فصلنامه مدیریت در دانشگاه آزاد اسلامی، دوره اول، شماره اول: 196-213.
دانایی‌فرد، حسن (1395)، گفتارهای جدید در خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.
دودینگ، کیت (1385)، قدرت، ترجمه عباس مخبر، تهران: انتشارات آشتیان، چاپ دوم.
ذکایی، محمدسعید و اسماعیلی، محمدجواد (1390)، جوانان و بیگانگی تحصیلی و دانشگاهی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره چهام، شماره چهارم: 55-90.
رهبری، مهدی (1385)، تحول گفتمانی قدرت، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، دوره اول، شماره اول: 152-117.
ریتزر، جرج (1390)، مبانی نظریه جامعه‌شناختی معاصر و ریشههای کلاسیک آن، ترجمه خلیل میرزایی و علی بقایی سرابی، تهران: انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول.
ساکالوفسکی، رابرت (1384)، درآمدی بر پدیدارشناسی، ترجمه محمدرضا قربانی، تهران: انتشارات گام نو، چاپ اول.
صفایی موحد، سعید (1396)، زیرپوست دانشگاه: واکاوی پدیده استثمار آکادمیک در نظام آموزش عالی ایران، دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، دوره هشتم، شماره پانزدهم: 7-34.
غلامی‌نژاد، محمدعلی و قبول، احسان (1386)، آسیب‌شناسی پایان‌نامه‌های زبان و ادبیات فارسی، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، دوره اول، شماره اول: 181-192.
کوهن، بروس (1393)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت، چاپ بیست پنجم.
گالبرایت، جان کنت (1366)، کالبدشناسی قدرت، ترجمه احمد شهسا، تهران: انتشارات آذر، چاپ اول.
مایور، فدریکو و فورتی، آگوستو (1377)، علم و قدرت، ترجمه پریدخت وحیدی، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات، چاپ اول.
محمودپور، بختیار (1389)، بازسازی معنایی رساله برای دانشجویان دکتری با نگاهی آسیب‌شناسانه و ارائه یک نظریه زمینه‌ای، نامه آموزش عالی، دوره سوم، شماره دهم: 149-176.
مهدی، رضا (1393)، تحلیل کاربرد و تأثیر منابع قدرت در موقعیت‌های یادگیری آموزش عالی مهندسی، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، دوره شانزدهم، شماره هشتاد‌وسه: 61-63.
نبوی، عباس (1379)، فلسفه قدرت، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
Aguinis, H., Nesler, M. S., Quigley, B. M., Lee, S. J., & Tedeschi, J. T. (1996). Power bases of faculty supervisors and educational outcomes for graduate students. The Journal of Higher Education, 67(3), 267-297.
Barksdale, M. M. (2008). Power and leader effectiveness in organizations: a literature review. Naval Postgraduate School Monterey CA, Monterey.
Barretta-Herman, A. L., & Garrett, K. J. (2000). Faculty-student collaboration: Issues and recommendations. Advances in Social Work, 1(2), 148-159.
Bennett, D. M., & Taylor, D. M. (2003). Unethical practices in authorship of scientific papers. Emergency Medicine, 15(3), 263-270.
Bess, J. L., & Dee, J. R. (2008). Understanding college and university organization: Dynamics of the system (Vol. 2). Stylus Publishing, LLC.
 
Bolino, M. C. (1999). Citizenship and impression management: Good soldiers or good actors? Academy of Management Review, 24(1), 82-98.
Botas, P. C. (2004). Students' perceptions of teachers' pedagogical styles in Higher Education. The journal of doctoral research in education, 4(1), 16-30.
Bozeman, B., & Youtie, J. (2016). Trouble in paradise: Problems in academic research co-authoring. Science and engineering ethics, 22(6), 1717-1743.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications, Inc.
Doloriert, C., Sambrook, S., & Stewart, J. (2012). Power and emotion in doctoral supervision: implications for HRD. European Journal of Training and Development, 36(7), 732-750.
Fiske, S. T., & Berdahl, J. (2007). Social power. Social psychology: Handbook of basic principles, 2, 678-692.
Flohr, M. (2016). Regicide and resistance: Foucault's reconceptualization of power. Distinktion: Journal of Social Theory, 17(1), 38-56.
Ford, R., & Johnson, C. (1998). The perception of power: Dependence and legitimacy in conflict. Social Psychology Quarterly, 61(1) 16-32.
Foucault, M. (1986). Disciplinary Power and Subjection. S. Lukes (ed.), Power (229-242). NewYork University Press, NewYork.
French, J. R. & Raven, B. (1959). The bases of social power. D. Cartwright (ed.), studies in social power, (150-167). Institute for Social Research, Ann Arbor.
Goodyear, R. K., Crego, C. A., & Johnston, M. W. (1992). Ethical issues in the supervision of student research: A study of critical incidents. Professional psychology: Research and practice, 23(3), 203-210.
Hemer, S. R. (2012). Informality, power and relationships in postgraduate supervision: Supervising PhD candidates over coffee. Higher Education Research & Development, 31(6), 827-839.
Izadinia, M. (2014). Authorship: The hidden voices of postgraduate TEFL students in Iran. Journal of Academic Ethics, 12(4), 317-331.
Kipnis, D., & Schmidt, S. M. (2003). Upward-influence styles: Relationship with performance evaluations, salary and stress. L. W. Porter, H. L. Angle, & R. W. Allen (ed.), Organizational Influence Processes, (446-461).ME Sharpe, New York.
Kits, O., Angus, C., MacLeod, A., & Tummons, J. (2019). Progressive research collaborations and the limits of soft power. Perspect Med Educ, 8, 28–32.
Lee, A. (2008). How are doctoral students supervised? Concepts of doctoral research supervision. Studies in Higher Education, 33(3), 267-281.
Li, Y. (2016). Publish SCI papers or no degree: practices of Chinese doctoral supervisors in response to the publication pressure on science students, Asia Pacific. Journal of Education, 36(4), 545-558.
Louw, D. A., & Fouche, J. B. (1999). Authorship credit in supervisor-student collaboration: Assessing the dilemma in psychology. South African Journal of Psychology, 29(3), 145-148.
 
Macfarlane, B. (2017). The ethics of multiple authorship: power, performativity and the gift economy. Studies in higher education, 42(7), 1194-1210.
Martin, M. M., Goodboy, A. K., & Johnson, Z. D. (2015). When professors bully graduate students: Effects on student interest, instructional dissent, and intentions to leave graduate education. Communication Education, 64(4), 438-454.
Meng, Y., He, J., & Luo, C. (2014). Science Research Group Leader's Power and Members' Compliance and Satisfaction with Supervision. Research Management Review, 20(1), 1-15.
Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. Sage publications, Inc.
Moutsios, S. (2010). Power, politics and transnational policy‐making in education. Globalisation, Societies and Education, 8(1), 121-141.
Omisore, B. O., & Nweke, A. N. (2014). The influence of power and politics in organizations (Part 1). International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 4(7), 2222-6990.
Pfeffer, J. (2003). Developing and exercising power and influence. Organizational influence processes. L. W. Porter, H. L. Angle, & R. W. Allen (ed.), Organizational Influence Processes, (15-32).ME Sharpe, New York.
Porter, L. W., Angle, H. L., & Allen, R. W. (2003). Influence, power, and politics in organizational settings. Organizational influence processes, L. W. Porter, H. L. Angle, & R. W. Allen (ed.), Organizational Influence Processes, (3-13).ME Sharpe, New York.
Raven, B. H. (2008). The bases of power and the power/interaction model of interpersonal influence. Analyses of social issues and public policy, 8(1), 1-22.
Sandler, J. C., & Russell, B. L. (2005). Faculty-student collaborations: Ethics and satisfaction in authorship credit. Ethics & behavior, 15(1), 65-80.
Street, J. M., Rogers, W. A., Israel, M., & Braunack-Mayer, A. J. (2010). Credit where credit is due? Regulation, research integrity and the attribution of authorship in the health sciences. Social Science & Medicine, 70(9), 1458-1465.
Wayne, S. J., & Liden, R. C. (1995). Effects of impression management on performance ratings: A longitudinal study. Academy of Management journal, 38(1), 232-260.