بررسی رابطۀ جوسازمانی، استرس شغلی و تعلق شغلی با سلامت روان‌شناختی و معنوی کارکنان زندان‌های استان کردستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مشاوره، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج. ایران

2 دانشجوی دکتری، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

3 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه گیلان و دبیر شورای تحقیقات زندان‌های کردستان

چکیده

این پژوهش، با هدف بررسی رابطۀ جوً سازمانی، استرس شغلی و تعلق شغلی با سلامت روان‌شناختی و معنوی کارکنان انجام‌ شده است. روش پژوهش توصیفی- پیمایشی است و با به‌کار بستن طرح پژوهش همبستگی اجرا شده است. جامعه آماری پژوهش همه کارکنان زندان‌های استان کردستان (394 نفر)  بود که 283 نفر از آنها با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، درراستای شمول حداکثری و افزایش روایی، به‌عنوان آزمودنی مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده‌ها با بهره‌گیری از نسخۀ ویرایش‌شدۀ  فهرست استرس شغلی اوسیپو و دیویز (1998)، پرسشنامۀ جوً سازمانی هالپین و کرافت (1963)، پرسشنامۀ تعلق شغلی کانونگو (1982)، پرسشنامۀ سلامت معنوی پائولوتزین و آلیسون  (1982) و چک‌لیست علائم مرضی SCL-25 هنجاریابی‌شده توسط نجاریان و داودی (1380) گردآوری شد. نرم‌افزار SPSS22 و روش ﺗﺤﻠﯿﻞ همبستگی و تحلیل رگرسیون چندگانه برای تحلیل داده‌ها به‌کار بسته شد. یافته‌ها نشان داد همبستگی میان جوً سازمانی، استرس شغلی و تعلق شغلی با سلامت روان‌شناختی، معنی‌دار است و نرخ همبستگی چندگانه این سه متغیر با سلامت روان‌شناختی برابر با 49/0=R و نرخ تبیین آن 23/0=r2  بوده است؛ یعنی 23 درصد از واریانس سلامت روان‌شناختی آزمودنی‌ها قابل پیش‌بینی است. ولی همبستگی این متغیرها با سلامت معنوی، معنی‌دار نبود. بنابر یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که کاهش استرس شغلی و تعلق شغلی و افزایش مشارکت کاری و فضای امن سازمانی باعث افزایش سلامت روان‌شناختی کارکنان زندان‌ها می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آراسته، مدبر؛ هادی‌نیا، بهروز؛ صداقت، عبدالله و چاره‌جو، نادر (1387). بررسی وضعیت سلامت روان و عوامل مرتبط با آن در میان کارکنان درمانی و غیر درمانی بیمارستان‌های شهر سنندج در سال 85. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی، 13(3): 44-35.
احمدی، جواد؛ بهمئی، جمشید؛ رنجبر، محمد؛ رحیمی، حامد و شهبازی، حمزه (1394). مطالعه ارتباط میان جو سازمانی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های دانشگاهی از دیدگاه اعضای هیئت‌علمی. مجله پیاورد سلامت، 9(2): 130-118.
احمدی، عزت‌اله؛ شیخ علی‌زاده، سیاوش و شیرمحمدزاده، محسن (1385). بررسی آزمایشی تأثیر ورزش بر سلامت روانی دانشجویان. حرکت، 28: 29-19.
اردلان، مارلین و اردلان، فراست (1395). بررسی رابطه میان عملکرد خانواده و سلامت روانی در بین کارکنان دانشگاه علوم پزشکی کردستان.فصلنامه پرستاری، مامایی و پیراپزشکی. ۲ (۱):21-12.
اکبری، روح‌اله؛ اکبری، جعفر؛ فراستی، فرهاد؛ امیری، ندا و مهکی، بهزاد (1393). بررسی وضعیت استرس شغلی و عوامل استرس‌زای مرتبط با کار بین کارکنان شاغل در زندان. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. ۶ (۳):11-1.
امین شایان جهرمی، شاپور؛ احمدی، عباداله و درویش‌پور فراغه، سکینه (1388). بررسی رابطۀ میان جوسازمانی با تعهد سازمانی و روحیه از دیدگاه دبیران دورۀ راهنمایی مدارس دخترانۀ شهر مرودشت. فصلنامهرهیافتینودرمدیریتآموزشی، 2(3)، 109-130.
بابایی زکلیکی، محمدعلی و مؤمنی، نونا (1385). پژوهش در رابطه با رابطه هوش عاطفی مدیران و جوسازمانی. فصلنامه علوم و مدیریت ایران، 1(2): 62-35.
براتی مارنانی، احمد؛ حقانی، حمید؛ محمدی، رامین؛ مرادی، فردین؛ روحانی، بهزاد؛ طرسکی، مهدی و خدایاری، رحیم (1390). رابطه سلامت سازمانی و شاخص‌های عملکردی در مراکز آموزشی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران. مدیریت سلامت، 14(46): 38-31.
بهرامی، محمدامین؛ مروتی، محمدعلی؛ دهقان، راضیه؛ منتظرالفرج، احمدی، غلامرضا و شهبازی، حمزه (1394). بررسی رابطه ابعاد رهبری تحول‌آفرین و درگیری شغلی کارکنان از دیدگاه مدیران در بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد در سال 1392. دوماهنامه طلوع بهداشت، 14(6): 554-565.
 
تعجبی، محمود؛ عباس‌زاده، میرمحمد؛ حسنی، محمد و قلاوندی، حسن (1395). نقش عدالت سازمانی ادراک‌شده بر درگیری شغلی با آزمون میانجی‌گری هویت‌سازمانی. فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 5(12)، 153-174.
جهانبخش گنجه، سحر؛ عریضی سامانی، سیدحمیدرضا؛ مولوی، حسین و نوری، ابوالقاسم (1388). رابطه کنترل شغلی با سطح استرس و سلامت ذهن کارکنان شرکت پتروشیمی اصفهان. مجله دانشکده پزشکی اصفهان، 27(103):855-841.
حاجلو، نادر (1391). رابطه استرس شغلی، فرسودگی شغلی و کیفیت زندگی کارکنان با رضایت از جوسازمانی دانشگاه محقق اردبیلی. فصلنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 3(11): 169-184.
حکاک، محمد؛ محمدی، مهدی و افشانی، مینو (1395). بررسی تأثیر استرس بر عملکرد کارکنان باتوجه‌به نقش واسط تبعیض ادراک‌شده.مطالعات رفتار سازمانی، 5، 1 (پیاپی 17):227-205.
خاقانى‌زاده، مرتضى؛ عبادى، عباس؛ سیرتى نیر، مسعود و  رحمانى، منظر (1387). بررسى رابطه استرس شغلى و کیفیت زندگى پرستاران شاغل در بیمارستان‌های منتخب نیروهاى مسلح.مجلهطبنظامى، 10(3)، 175-183.
دهقان نیری، ناهید و ادیب حاج‌باقری، محسن (1385). تأثیر تن‌آرامی بر استرس و کیفیت زندگی دانشجویان مقیم خوابگاه‌های دانشجویی، مجله علمی- پژوهشی فیض، 2، 50-57.
رحمتی، محمدحسین؛ سلطانی‌نژاد، نیما؛ رشید، علی‌اصغر و عباسی، احمد (1395). نقش میانجی سرمایه اجتماعی در تأثیر جوسازمانی در سرمایه انسانی (موردمطالعه: کارکنان مرکز خدمات حوزه علمیه استان قم). دوفصلنامه پژوهش‌های روان‌شناختی در مدیریت، 2: 167-145.
رحیمی، رضا؛ بحرالعلوم، حسن و یونسیان، علی (1393). ارتباط سلامت سازمانی با تعهد سازمانی و درک حمایت سازمانی کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان رضوی. مجله مطالعات مدیریت ورزشی، 6 (26): 164-147.
رضائی، حسن؛ درکه، محسن و نوری پورلیاولی، رقیه (1393)، بررسی رابطه بین فرسودگی شغلی با سلامت روان‌شناختی کارکنان یک زندان مرکزی، روانشناسی نظامی، 18: 66-59.
روح الهی، احمدعلی (1394). بررسی رابطه فرهنگ‌سازمانی ادراک‌شده با درگیری شغلی (تأثیر متغیرهای تعدیل گر شرایط ایمنی روانی و معنی‌داری روانی). مجله توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، 35: 77-96.
 
روشندل اربطانی، طاهر و مقصودی، مسعود (1394).  رابطه بین جوّ سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی خبرنگاران شاغل در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). فصلنامه رسانه، 98: 43-25.
زارع، امین؛ سپهری، سعید و روستایی، سعیده (1396). جو مسموم سازمانی و تمایل به ترک شغل: تبیین نقش میانجی گر استرس شغلی و فرسودگی شغلی. فصلنامه زن و جامعه، 8(4): 102-75.
زارع، حسین؛ فیضی، آوات و محبوبی، طاهر (1389). بررسی رابطه جو سازمانی با استرس شغلی و خلاقیت کارکنان (مرد و زن) اداری آموزش‌وپرورش استان آذربایجان غربی. تحقیقات علوم رفتاری، 8 (2): 124-114.
ساعدی، ندا؛ ادهمی، جمال و خاکسار، منصور (۱۳۹۴). بررسی رابطه ارتباط‌گریزی کارکنان و سلامت سازمانی در اداره کل راه و شهرسازی استان کردستان. سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت چالش‌ها و راهکارها، شیراز، مرکز همایش‌های علمی همایش نگار.
سالاری محمدآباد، محمد و مازیاری، محمد (1395). تأثیر ساختار سازمانی بر درگیری شغلی کارکنان ادارات کل ورزش و جوانان:  نقش واسطه‌ای توانمندسازی روان‌شناختی. نشریه مدیریت ورزشی، 8(2): 281-297
سعید، یاسر؛ تابانژاد، زینب؛ نحریر، بتول؛ عبادی، عباس؛ خوشاب، هادی و باباجانی، سعید (1392). بررسی ارتباط میان درگیری شغلی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی در پرستاران بیمارستان‌های منتخب تهران و کرمان در سال ۱۳۹۲. مجله بالینی پرستاری و مامایی. ۳ (۴): ۳۹-۴۶.
شاه‌محمدی، انور؛ اردلان، محمدرضا؛ خلیل‌زندی، خلیل؛ سیف‌پناهی، حامد و فیضی، کاوه (1394). رابطه رهبری معنوی و درگیری شغلی (موردمطالعه: کارکنان دانشگاه کردستان). مطالعات منابع انسانی، 5(17): 45-66.
شریفیان، سیداکبر؛ امینیان، امید؛ کیانی، مهرزا؛ بارونی، شعله و امیری، فرشید (1385). بررسی میزان تنش شغلی و عوامل مؤثر در آن در پزشکان شاغل در پزشکی قانونی شهر تهران در پاییز ۱۳۸۴. مجله پزشکی قانونی. ۱۲ (۳): ۱۴۴-۱۵۰
شفیعی، میلاد؛ دهقان موری‌آبادی، علیرضا و عسکری، روح‌اله (1395). بررسی رابطه رهبری معنوی و درگیری شغلی کارکنان در بیمارستان‌های آموزشی منتخب دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد. پژوهش‌های سلامت‌محور، ۲ (۳): ۲۴۹-۲۵۸.
صمدی، حسین و صمدی حمزه (1396). بررسی رابطه علی میان معنویت در محیط کار و متغیرهای سلامت روان‌شناختی در دانشگاه علوم پزشکی بابل با رویکرد دیمتل. سلامت کار ایران. ۱۴ (۲):165-156.
 
ضیائی، منصور؛ رضائی، قباد؛ یارمحمدی، حامد؛ خوشبو، الهه و قره گوزلو، فرامرز (1392). ارتباط درگیری شغلی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی معلمان مقطع راهنمایی دالاهو (کرمانشاه) در سال ۱۳۹۲. مجله ارگونومی. ۱۳۹۴; ۳ (۱): ۵۹-۶۴.
طباطبائی‌نسب، سیدعباداله و محمودی، اعظم (1394). ارتباط بین سلامت روان و فرسودگی شغلی کارکنان ستادی و معاونت‌های دانشگاه علوم پزشکی یاسوج. نشریه ارمغان دانش، 100: 452-444.
فرح‌بخش، سعید؛ غلامرضایی، سیمین و نیک‌پی، ایرج (1384). رابطه بین سلامت روانی و برخی متغیرهای زمینه‌ای در دانشجویان دانشگاه لرستان. فصلنامه علمی پژوهشی یافته، (4):86-79.
قادری، مصعب و شمسی، افضل (1392). بررسی ارتباط بین هوش هیجانی با درگیری شغلی در پرستاران بالینی. فصلنامه مدیریت پرستاری، ۲ (۳): ۸-۱۵.
قاسمی، محمدهادی؛ درودیان، علی‌اصغر و مرتضوی، سیده‌شادی (1393). تبیین رابطه جوسازمانی و اعتماد دوگانه از دیدگاه اعضای فدراسیون‌های برتر المپیکی ایران. نشریه مدیریت منابع انسانی در ورزش، 2(1): 69-59.
قدم‌پور، عزت‌اله (1394). بررسی رابطه بین عوامل سازمانی با سلامت روانی کارکنان سازمان‌های دولتی استان لرستان. فصلنامه یافته، 65: 105-95.
قلعه‌ای، علیرضا؛ مهاجران، بهناز؛ محمودزاده، محمد (1394). رابطه بین هوش معنوی با سلامت روان و استرس شغلی در پرستاران بیمارستان امام خمینی (ره) شهرستان مهاباد. مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان، ۲۳ (۴):21-14.
قنبری، سیروس؛ نصیری ولیک‌بنی، فخرالسادات و عبدالملکی، شوبو (1393). بررسی رابطه هوش معنوی با سلامت روانی و درگیری شغلی مدیران مقاطع مختلف تحصیلی شهر سنندج. نوآوری‌های مدیریت آموزشی، 9(2)؛7-24.
کوهپایی، علیرضا و خندان، محمد (1394). بررسی سطح سلامت روانی کارگران صنایع استان قم، سال ۱۳۹۳. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، ۹ (۸):74-66.
مامی، شهرام؛ اکبری، روح‌اله؛ اکبری، صادق؛ اکبری، جعفر و مهکی، بهزاد (1394). بررسی میزان استرس شغلی و رابطه آن با تعهد سازمانی و عملکرد شغلی در بین کارکنان سازمان زندان‌های استان ایلام. تحقیقات نظام سلامت، 11(2):348-338.
مشیریان فراحی، سیدمحمدمهدی؛ اصغری ابراهیم‌آباد، محمدجواد؛ مشیریان فراحی، سیده‌مریم؛ رزاقی کاشانی، شمیم و توکلی، حامد (1395). ارتباط نگرش مذهبی با میزان رضایت زناشویی، سلامت روان‌شناختی و تاب‌آوری در کارمندان زندان. پژوهش در دین و سلامت، 2 (2): 33-24.
مفیدی‌‌راد، علیرضا و شاره، حسین (1393). وضعیت روان‌شناختی کارکنان زندان‌های استان خراسان رضوی. مجله اصول بهداشت روانی، 16(61):69-61.
منتخب یگانه، محمد؛ ارشدی، نسرین و نیسی، عبدالکاظم (1394). رابطۀ جو اخلاقی سازمانی با بهزیستی روان‌شناختی، تعهد سازمانی، استرس شغلی و قصد ترک شغل: نقش تعدیل‌کننده خود ارزشیابی‌های‌محوری. اخلاق در علوم و فنّاوری. ۱۰ (۱):17-8.
مهدوی، فتاح؛ مهدی‌پور، عبدالرحمن و غلامی ترکسلویه، سجاد (1394). رابطه جوسازمانی و سلامت
روان کارشناسان شاغل در وزارت ورزش و جوانان کشور. مجله مطالعات مدیریت ورزشی، 7(31): 216-203.
موسوی، سیده‌زینب و شاه‌حسینی، محمد (1394). ارتباط جوسازمانی و رضایت‌مندی شغلی با سلامت روان در بین کارکنان دانشگاه شیراز در سال 1393. مجله علمی پژوهان، 14(2): 23-17.
موسوی، سیدنجم‌الدین و زارع، فرجام (1396). بررسی نقش رفتارهای سیاسی بر بروز رفتارهای منافقانه باتوجه‌به نقش میانجی معنویت.مطالعات رفتار سازمانی، 6،4 (24): 187-161.
میرکمالی، سیدمحمد و نامداری پژمان، مهدی (1394). نقش رویکردهای مذاکره و اعتماد سازمانی در میزان درگیری شغلی کارکنان صنایع متوسط استان همدان. مطالعات رفتار سازمانی، 4، 1 (پیاپی 12): 145-123.
وثوقی نیری، عبدالله؛ روح‌الهی، احمد و محمدحسین، حمید (1395). بررسی تأثیر استرس شغلی بر سلامت عمومی و عملکرد شغلی کارکنان مراقبت پرواز. سلامت کار ایران، ۱۳ (۱):57-47.
یاسمی‌نژاد، پریسا؛ گل‌محمدیان محسن و یوسفی، ناصر (1390). رابطه سلامت معنوی با درگیری شغلی در اعضای هیئت‌علمی. فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، 8: 128-110.
یمین فیروز، موسی؛ یمینی فیروز، مسعود و موسوی، اشرف‌السادات (1392). ارزیابی جوّ سازمانی کتابخانه‌های تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی بابل در سال 1390. مدیریت سلامت، 16(51):
69-60.
Arnetz, B. B., Lucas, T. & Arnetz, J. E. (2011).Organizational climate, occupational stress, and employee mental health: mediating effects of organizational efficiency. Occup Environ Med. 53(1):34-4.
Benefiel, M. (2003), "Mapping the Terrain of Spirituality in Organizations Research". Journal of Organizational Change Management, 16(4), 367-377.
Bierie, D. (2012). Is tougher better?, The Impact of physical prison conditions on inmate violence. Int J Offender Ther Comp Criminal, 56(3):338-55.
Bozionelos, N. (2004). The big five of personality and work involvement. Journal of Managerial Psychology, Vol. 19, No. 1, 69-81.
Cotton, S. Larkin, E. Hoopes, A. Cromer, B. A. &  Rosenthal, S. L. (2005). The impact of adolescent spirituality on depressive symptoms and health risk behaviors. Journal of adolescent health, 36, 520-540.
Cummins, R. (2006) Locus of Control and Social Support: Clarifiers of the Relationship between Job Stress and Job Satisfaction. Journal of Applied Social Psychology. 19 9,772 – 787.
Felstead, A. & Gallie, D. (2004). For better or worse? Nonstandard jobs and high involvement work systems. The International Journal of Human Resource Management, 15 (7), 1293-1316.
Gomez, R. & Fisher, J. W. (2005). The spiritual well-being questionnaire: Testing for model applicability, measurement and structural equivalencies, and latent mean differences across gender. Personality and Individual Differences, 39(8), 1383-1393
Halpin, A.W. & Croft, D. B. (1963). Organizational Climate of Schools, Midwest Administration Centre, University of Chicago, Chicago, IL.
Holder, J. C. & Vauxb, A. (1998). African American Professionals: Coping with Occupational Stress in Predominantly White Work Environments. Journal of Vocational Behaviour, 53(3):315-333.
Kanungo, R. N. (1979). The concept of alienation and involvement revisited. Psychological Bulletin, 86, 119-138.
Kanungo, R. N. (1982). Measurement of job and work involvement. Journal of Applied Psychology, 67, 341-349.
Kinjerski, V. & Skrypnek, B. (b) (2006). "Creating Organizational Conditions that Foster Employee Spirit at Work", Leadership & Organization. Development Journal, 27, 280-295.
Kinjerski, V. & Skrypnek, B. J. (b) (2006). "Creating Organizational Conditions that Foster Employee Spirit at Work". Leadership & Organization Development Journal, 27, 280-295.
Krishnakumar, S. & Neck, C. P. (2002), "The “What”, “Why” and “How” of Spirituality in the Workplace". Journal of Managerial Psychology, 17, 3, 153-164.
McFarland, M. J. (2012). Religion and mental health among older adults: do the effects of religious involvement vary by gender?. J Gerontology Psychology & Soc Sci. 2010; 65(5): 621–630.
Neal, J & Biberman, J. (2003). Introduction: the leading edge in research on spirituality & organizations. Journal of organizational change management, 16(4): 363-366.
Osipow, S. H. & Davis, A. (1998). Occupational Stress Inventory – Revised Edition (OSI -R). Professional Manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources, 1-15.
Paloutzian, R. F. & Ellison, C. W. (1982). Loneliness, spiritual well-being, and quality Vaughan, F. (2003). What is spiritual intelligence? Journal of humanistic psychology, 42, (2), 78-93.
Paloutzian, R. F. & Ellison, C. W. (1982). Subjective Measures of Spiritual Well-Being. Review of Religious Research, 25, 351-364.
Pargament, K. I., Koenig, H. G. & Perez, L. M. (2000). The many methods of religious coping: development and initial validation of the RCOPE. Journal of Clinical Psychology, 56(4), 519-543.
Rajmil, L., Roizen, M., Hidalgo-Rasmussen, C., Fernández, G. & Dapueto, J. J. (2012). Health related quality of life measurement in children and adolescents in Iberia-American countries, 2000 to 2010. Value Health, 15(2):312-22
Schaufeli, W. B. & Peeters, C. P. (2000). Job Stress and Burnout among Correctional Officers: A Literature Review. International Journal of Stress Management, 7(1):19-48.
Veughan, F. (2003). What is spiritual intelligence? Journal of humanistic psychology, 42, 2,
76-98.
 
Zonderman, A. B., Ejiogu, N., Norbeck, J. & Evans, M.C. (2014). The influence of health disparities on targeting cancer prevention efforts. Am J Prev Med. 2014; 46(3): 87-97.