طراحی الگوی نقش‌های وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.

4 دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

با گسترش اثرگذاری مدیران در موفقیت سازمان‌ها و ضرورت ارتقای عملکرد آنها، نیاز به طراحی نظام‌های توسعه مدیران بیش‌ازپیش احساس می‌شود که یکی از راهکارهای آن، شناخت و تحلیل نقش‌های آنهاست. ازنظر جامعه‌شناسان، نظریه نقش از مقایسه زندگی اجتماعی با نمایش نشئت می‌گیرد؛ یعنی همان‌طورکه از بازیگران روی صحنه، انتظار می‌رود نقششان را به‌خوبی ایفا کنند نقش، به‌سادگی، رفتاری است که باتوجه‌به موقعیت اجتماعی از افراد انتظار می‌رود. دراین‌میان، اهمیت نقش‌های وزیران بر کسی پوشیده نیست. وزیران- در قله سیاست و مدیریت- مدیران سازمان‌های بزرگی به نام وزارتخانه‌ها هستند که کوچک‌ترین تصمیماتشان می‌تواند آثار بزرگی درپی داشته باشد. لذا فقدان الگوی نقش‌ها برای وزیران، نه‌تنها آنها را از عملکرد بهینه، دور و با ابهامات و کشمکش‌های زیادی مواجه می‌کند، بلکه پیشرفت سازمان‌ها را نیز کند می‌کند. نظر به خلأ یادشده، این پژوهش، طراحی الگوی نقش‌های وزیر علوم، تحقیقات و فناوری را هدف خود قرار داد. بدین‌منظور با 42 نفر از صاحب‌نظران، مصاحبه و نظرات آنها با روش تحلیل مضمونی تحلیل شد که به 15 مضمون سازمان‌دهنده و پنج مضمون فراگیر به شرح ذیل منتج شد: نقش سیاست‌گذاری، نقش مدیریتی، نقش سیاسی، نقش روابط عمومی و نقش بین‌المللی.

کلیدواژه‌ها


استارک، رادنی (1394)، جامعه‌شناسی استارک، ترجمه نسرین طباطبایی و محمدرضا پورجعفری، تهران: ثالث.
بشیری، سعید و ازغندی، علی‌رضا (1393)، بررسی پایگاه اجتماعی وزیران دولت یازدهم جمهوری اسلامی ایران، رهیافت انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29: 117-139.
بودلایی، حسن؛ کشاورز نیک، بهروز و محمدی مقدم، یوسف (1397)، مطالعه کیفی ردپای دیجیتال در مدیریت منابع انسانی، پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، دوره 10، شماره 1: 211-232.
پورعزت، علی‌اصغر؛ مختاریان‌پور، مجید و امینی، علی (1398)، طراحی مدل شایستگی سفیران جمهوری اسلامی ایران، پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، دوره 11، شماره 2: 29-56.
تسلیمی، محمدسعید و فرهی بوزنجانی، برزو (1383)، بررسی رابطه بین نقش‌هایی که مدیران نظام اداری ایفا می‌کنند با اثربخشی سازمانی، مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، دوره 11، شماره‌های 41 و 42: 13-35.
توسلی، غلام‌عباس (1388)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
حسینیان، شهامت و ربیع‌النجات، مجید (1393)، بررسی روش‌های توسعه مدیران عملیاتی ناجا (رؤسای کلانتری‌های تهران بزرگ)، پژوهش‌های مدیریت انتظامی، دوره 9، شماره 1: 156-174.
حکمت‌نیا، مطهره و بهادری جهرمی، ثمینه (1395)، بررسی نظریه تفکیک نقش‌ها در خانواده، مطالعات علوم اجتماعی، دوره 2، شماره 4: 28-36.
خداداد حسینی، سیدحمید و قلیچ‌لی، بهروز (1384)، توسعه مدیریت: نوع‌شناسی، شایستگی‌ها و راهبردها، پیک نور، دوره 3، شماره 3: 57-69.
رشید فرخی، فلورا (1387)، نقش‌های مدیران، میثاق مدیران، شماره 32: 58-65.
سلجوقی، خسرو و ابوالفتحی، غلام (1372)، انتخاب «وزیران» و عنصر «کارآمدی»: گزارش ویژه: درآمدی بر معنای «وزیر» و مفهوم «کارآمدی»، مجلس و پژوهش، شماره 2: 79-87.
شایان‌مهر، علی‌رضا (1377)، دائره‌المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
 
فرهی بوزنجانی، برزو؛ محمدی، ابوالفضل و حصیرچی، امیر (1389)، الگوی توسعه و تعالی مدیران و فرماندهان سپاه ازمنظر مقام معظم رهبری (حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)، پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، دوره 2، شماره 3: 1-28.
قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، در دسترس در rc.majlis.ir/fa/content/interior_rule
قانون جایگاه، اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی، در دسترس در rc.majlis.ir/fa/law/show/100544
کاوسی خامنه، روشنک؛ پورعزت، علی‌اصغر و عباسی، طیبه (1396)، شناسایی و تدوین ویژگی‌های مناسب برای احراز شایستگی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، مدیریت دولتی، دوره 9، شماره 1: 35-60.
کرسول، جان دبلیو. (1391)، طرح پژوهش (رویکردهای کمی، کیفی و شیوه ترکیبی)، ترجمه حسن دانایی‌فرد و علی صالحی، تهران: مهربان‌نشر.
کرلینجر، فرد ان. (1393)، مبانی پژوهش در علوم رفتاری، ترجمه حسن پاشاشریفی و جعفر نجفی زند، تهران: آوای نور.
گیدنز، آنتونی و بردسال، کارن (1394)، جامعه‌شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نی.
محمدی، رضا؛ شریعتی، صدیقه؛ پرند، کورش و پورعباس، عبدالرسول (1386)، طراحی و استقرار نظام ارزشیابی کلان عملکرد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، دوره 13، شماره 4: 91-124.
مختاریان‌پور، مجید (1391)، طراحی مدل اجرای سیاست‌های فرهنگی مبتنی‌بر برنامه‌های توسعه کشور، رساله دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری.
نیومن، ویلیام لاورنس (1392)، شیوه‌های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمی، ترجمه حسن دانایی‌فرد و سیدحسین کاظمی، تهران: مهربان‌نشر.
وبگاه دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری، در دسترس در www.atf.gov.ir
وبگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام، در دسترس در maslahat.ir
یاوری، وحید و زاهدی، شمس‌السادات (1392)، طراحی مدل مفهومی مدیریت عملکرد سازمانی برای سازمان‌های دولتی و غیرانتفاعی، اندیشه مدیریت راهبردی، دوره 7، شماره 1: 79-122.
 
Abercrombie, N., Hill, S., & Turner, B. S. (1994). The Penguin Dictionary of Sociology. Londen: Penguin Books.
Adizes, I. (1979). Organizational passages—Diagnosing and treating lifecycle problems of organizations. Organizational Dynamics, 8(1), 3-25.
Akhtar, S., Nath, M., & Kalita, P. (2014). Towards 360 Degree Performance Review of Ministers. ASCI Journal of Management, 43(2), 18-28.
Andeweg, R. B. (2014). Cabinet Ministers: Leaders, Team Players, Followers?, pp. 532-547. In R. A. W. Rhodes & P. 't Hart (Eds.), The Oxford Handbook of Political Leadership. New York: Oxford University Press.
Babaei Ebrahimabadi, M., Radfar, R., & Toloei Eshlaghy, A. (2019). Knowledge Management in Railway Industry: A Conceptual Model Based on Open Innovation and online Communities. The International Journal of Railway Research, 6(1), 63-72.
Bailey, J. R., & Yost, J. H. (2000). Role Theory: Foundations, Extensions, and Applications, Vol. 4, pp. 2420-2425. In E. F. Borgatta & R. J. V. Montgomery (Eds.), Encyclopedia of Sociology. New York: Macmillan Reference USA.
Castleberry, A., & Nolen, A. (2018). Thematic Analysis of Qualitative Research Data: Is it as Easy as It Sounds?.Currents in Pharmacy Teaching and Learning, 10(6), 807–815.
Cheong, J. (2009). Suggested Capacities for Minister's Success: An Empirical Approach Based on Saaty's AHP. International Journal of Public Administration, 32(2), 136-151.
Clarke, V., & Braun, V. (2013). Teaching Thematic Analysis: Overcoming Challenges and Developing Strategies for Effective Learning. The Psychologist, 26(2), 120-123.
Davison, N. (2015). Supporting Politicians to Lead in Government: Insights from the Institute for Government, 2008-15. UK: Institute for Government.
De Vries, J., Hart, P., & Onstein, H. (2012). From Oblivion to Limelight: Stability and Change in Dutch Post-prime Ministerial Careers, pp. 161-185. In K. Theakston & J. De Vries (Eds.), Former Leaders in Modern Democracies: Political Sunsets. UK: Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Dowding, K., & Lewis, C. (2012). Hiring, Firing, Roles and Responsibilities, pp. 1-14. In Keith Dowding & Chris Lewis (Eds.), Ministerial Careers and Accountability in the Australian Commonwealth Government. Australia: Canberra: ANU E Press.
Drabble, S. (2011). Ministerial Effectiveness: Literature Review; A Summary Review of the Literature. London: Institute for Government.
Fondas, N., & Stewart, R. (1994). Enactment in Managerial Jobs: A Role Analysis. Journal of Management Studies, 31(1), 83-103.
Gruhn, Z. (2010). Taking the Helm: Thoughts for Secretaries of State Taking Over a Department. England: Institute for Government.
Hahm, S. D., Jung, K., & Moon, M. J. (2004). Exploring the Linkage between Ministerial Leadershipand Performance: How do the Locus and the Type of Leadership Influence Performance?. Prepared for the Conference on Smart Practice Toward Innovation in Public Management, June 15-17, 2004. Vancouver: University of British Columbia.
 
Hartley, J. (2012). Political Leadership and its Development, pp. 97-119. In A. Weinberg (Ed.), The Psychology of Politicians. UK: Cambridge: Cambridge University Press.
Hartley, J., Fletcher, C., Wilton, P., Woodman, P., & Ungemach, C. (2007). Leading with Political Awareness: Developing Leaders’ Skills to Manage the Political Dimension across All Sectors. London: Chartered Management Institute.
Horton, S. (2000). Competency Management in the British Civil Service. The International Journal of Public Sector Management, 13(4), 354-368.
Hughes, N., & White, H. (2016). Ministers reflect: On Parliament. England: Institute for Government.
James, S. (1999). British Cabinet Government. London: Routledge.
Jung, K., Moon, M. J., & Hahm, S. D. (2008). Exploring the Linkage between Ministerial Leadership and Performance in Korea. Administration & Society, 40(7), 667-690.
Kocijan, B. (2014). “Mindset Matters” Understanding Prime Ministers' Performance in Central and Eastern Europe. PhD Thesis. Budapest: Hungary: Central Europian University.
Laughrin, D. (2009). Swimming for Their Lives - Waving or Drowning? A Review of the Evidence of Ministerial Overload and of Potential Remedies for It. The Political Quarterly, 80(3), 339-350.
Lee, S. Y., Moon, M. J., & Hahm, S. D. (2010). Dual Faces of Ministerial Leadership in South Korea: Does Political Responsiveness or Administrative Responsibility Enhance Perceived Ministerial Performance?. Administration & Society, 42(1), 77-101.
Marsh, D., Richards, D., & Smith, M. J. (2001). Changing Patterns of Governance in the United Kingdom. UK: Basingstoke: Palgrave.
Marsh, D., Richards, D., & Smith, M. J. (2000). Re-assessing the Role of Departmental Cabinet Ministers. Public Administration, 78(2), 305-326.
Mintzberg, H. (2007). The Manager's Job: Folklore and Fact, pp. 33-50. In R. P. Vecchio (Ed.), Leadership: Understanding the Dynamics of Power and Influence in Organizations. Notre Dame: University of Notre Dame Press.
Paun, A. (2013). Supporting Ministers to Lead; Rethinking the Ministerial Private Office. England: Institute for Government.
Riddell, P., Gruhn, Z., & Carolan, L. (2011). The Challenge of Being a Minister: Defining and Developing Ministerial Effectiveness. UK: Institute for Government.
Sarip, M. (2019). Improving Arabic Speaking Learning Through Content and Language Integrated Learning Approach in PSPBA FBS UNJ. Journal International Seminar on Languages, Literature, Arts, and Education (ISLLAE), 1(1), 131-137.
Smith, M. J., Richards, D., & Marsh, D. (2000). The Changing Role of Central Government Departments, pp. 146-163. In R. A. W. Rhodes (Ed.),Transforming British Government; Volume 2: Changing Roles and Relationships. Great Britain: London: Macmillan Press LTD.
Stansfield, A. (2016). Clear Purpose or Sheer Survival? National Ministerial Leadership Across Multiple Arenas. American Review of Public Administration, 46(4), 478-498.
Stolley, K. S. (2005). The Basics of Sociology. London: Greenwood Press.
Strangio, P., ‘t Hart, P. & Walter, J. (2013). Prime Ministers and the Performance of Public Leadership, pp. 1-28.In Paul Strangio, Paul ‘t Hart, & James Walter (Eds.), Understanding Prime-Ministerial Performance; Comparative Perspectives. London: Oxford.
't Hart, P., & Schelfhout, D. (2016). Assessing Prime-ministerial Performance in a Multiparty Democracy: The Dutch Case. Acta Politica, 51(2), 153-172.
Terry, L. D. (2015). Leadership of Public Bureaucracies: The Administrator as Conservator. NY: Routledge.
Vilkinas, T., Cartan, G., & Piron, S. (1994). Performance Determinants for Senior Managers: Rhetoric or Reality?.Leadership & Organization Development Journal, 15(6), 24-32.
Wanna, J. (2012). Ministers as Ministries and the Logic of their Collective Action, pp. 15-33. In K. Dowding & C. Lewis (Eds.), Ministerial Careers and Accountability in the Australian Commonwealth Government. Australia: Canberra: ANU E Press.
Wicks, M. (2012). What Ministers Do?. The Political Quarterly, 83(3), 585-598.
Zahraini, & Situmorang, B. (2018). Model of Education Quality Management of Traditional Islamic Boarding Schools in Aceh, pp. 685-687. In Wadim Striełkowski & Jiuqing Cheng (Eds.), Advances in Social Science, Education and Humanities Research, Volume 200: Proceedings of the 3rd Annual International Seminar on Transformative Education and Educational Leadership (AISTEEL 2018), Medan City, Indonesia. Paris: Atlantis Press.